دکتر محسن نوغانی

دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

ماه رمضان ،ماه سلامت اجتماعی است. یکی از معانی اصلی سلامت اجتماعی توافق حداکثری بر هنجارهایی است که مولد و موید اخلاق اجتماعی هستند. در واقع ، سلامت اجتماعی در گرو انتظام اجتماعی و وحدت هنجاری است .هر چقدر درجه شمولیت هنجارهای اجتماعی و میزان تعلق و تعهد به این هنجارها افزایش یابد ،درجه تعمیم و شمولیت اخلاق اجتماعی و به تبع آن سلامت اجتماعی افزایش پیدا خواهد کرد.

ویژگی اصلی جوامع معاصر،  تکثر و تنوع هنجاری و در بسیاری از موارد تعارض هنجاری است و مساله اصلی جامعه شناسان در این میان ،دستیابی به وحدت هنجاری و حداکثر سازی توفاق هنجاری در چنین جوامعی است. در واقع ، کارکرد اصلی هنجارهای اجتماعی ، انتظام اجتماعی است و هنگامی که جامعه با تکثر هنجاری مواجه می شود ؛ انتظام اجتماعی
و وحدت هنجاری بالقوه به مخاطره می افتد.لذا در جوامع معاصر ، سازوکارهای مختلفی برای به حداقل رساندن تهدیدهای ناشی از تکثر هنجاری پیش بینی شده است.

جشن ها ، مناسبت های ملی ، مناسک جمعی و آیینی ، پیروزی های نظامی ، ورزشی و... از جمله سازوکارهای تحقق وحدت هنجاری و سلامت اجتماعی هستند که کشورهای مختلف بر حسب زیر بناهای فرهنگی و تاریخی تلاش دارند بواسطه آنها تکثر هنجاری را که بالقوه می تواند مخرب سلامت اجتماعی باشد به وحدت هنجاری و انتظام اجتماعی تبدیل کنند.

ماه رمضان که یکی از فراگیرترین و تاثیر گذارترین مناسک جمعی در بین مسلمانان است، سهم به سزایی در تحقق وحدت هنجاری و افزایش درجه شمولیت اخلاق اجتماعی و سلامت اجتماعی دارد .جالب توجه اینکه سایر هنجارهای اجتماعی  بر محور هنجارهای اصیل و ناب رمضان ، انتظام پیدا می کنند و ترکیب منسجمی از هنجارهای اجتماعی شکل می گیرد .نوع دوستی ، کاهش انحرافات اجتماعی ، عام گرایی ، عمل به تعهدات اجتماعی ، پرهیز از روابط ناسالم اجتماعی ، افزایش رفتارهای خیر خواهانه و حمایتی و... نمونه هایی از هنجارهایی است که بر مدار و محور رمضان انتظام پیدا می کنند و وحدت اجتماعی و به تبع آن سلامت اجتماعی را به فعلیت می رسانند. ماه رمضان الگوی مناسبی برای تئوریزه کردن وحدت هنجاری بدست می دهد.