همایش"رویکرد های نو به واقعه عاشورا" سه شنبه 11 مهر ماه در آمفی تئاتر دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد به مناسبت ماه محرم و به همت سازمان جهاد دانشگاهی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی، همایش"رویکرد های نو به واقعه عاشورا" با حضور دکتر محمد تقی فخلعی استاد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و حجت الاسلام مهدی مهریزی مسئول واحد فقه و حقوق مرکز تحقیقات دفتر تبلیغات اسلامی ،  سه شنبه 11 مهر ماه  در آمفی تئاتر دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد به همت سازمان جهاد دانشگاهی  برگزار شد .

در این همایش که به مناسب ماه محرم برگزار شد ،حجت الاسلام مهریزی مسئول واحد فقه و حقوق مرکز تحقیقات دفتر تبلیغات اسلامی ،رویکردها به واقعه عاشورا را به 3 مقطع تقسیم کرد. وی گفت:اولین مواجهه ای که در نگاه به واقعه عاشورا از بدو وقوع این حادثه شکل گرفته است و شاید تا 150 سال قبل نیز ادامه داشته  مواجهه عاطفی با این حادثه بوده است،به این معنی که با توجه به بعد مظلومیت و مصائبی که بر خاندان پیامبر و امام حسین(ع) گذشته ، نمود قابل توجهی پیدا کرده است.

وی در ادامه افزود: اگر به عناوین نوشته های این دوره طولانی نگاهی بیندازیم،تاویل های پر سوز و گداز مانند مقتل،لهوف و بکاء را مشاهده خواهیم کرد.از این قبیل کتابهای بسیاری نوشته شده است و عناوین عمده این کتابها همان اسامی ذکر شده است.تعداد این قبیل عناوین نشان دهنده بعد برجسته مظلومیت امام حسین(ع)و یاران ایشان است که از آن به مواجهه عاطفی با حادثه عاشورا تعبیر می شود.

مسئول واحد فقه و حقوق مرکز تحقیقات سازمان تبلیغات در ادامه از دومین مواجهه با واقعه عاشورا چنین سخن گفت.: مواجهه دوم مربوط به عصر حاضر است که بحث های حماسه و انقلاب و آزادی در دنیا شکل گرفته و انقلاب هایی که در دنیا رخ دادند مانند انقلاب فرانسه،آمریکای جنوبی و تحولات شوروی باعث یک مواجهه جدید با حادثه عاشورا شد.اگر به عناوین کتابهای این دوره دقت کنید عناوینی مانند حسین سرور آزادگان،حماسه حسینی،درسی که حسین به انسانها آموخت را مشاهده خواهید کرد.

حجت الاسلام مهریزی ضمن بیان اینکه نوع نوشته های این دوره داده این سبک است،در ادامه تصریح کرد: اگر در دنیا انقلابیونی وجود داشتند که توانستند در سطح وسیعی برای آزادی بشریت مبارزه کنند در مقابل این ادبیات هم از سوی شیعیان مطرح می شود که این بعد از واقعه عاشورا در دوره های قبل کمتر مورد توجه بود.

وی در خصوص مواجهه سوم با واقعه عاشورا اظهار کرد: این مواجهه قدمت زیادی ندارد. من از آن به مواجهه انسانی با حادثه عاشورا یاد می کنم. در عصر حاضر که مباحث انسان،حقوق بشر،محیط زیست و حقوق شهروندی مطرح است شما اگر آثار تولیدی در این دوره را بررسی کنید معمولا این دسته عناوین را در کتابها،مقاله ها و جلساتی که تشکیل می شود می بینید: عاشورا و محیط زیست،حقوق شهروندی در حادثه عاشورا،کرامت انسان در حادثه عاشورا و از این قبیل.

وی در ادامه گفت:در این جا دو سوال مطرح می شود،اول اینکه آیا چنین قرائت هایی از یک حادثه مجاز است؟ و دوم اینکه اگر مجاز است آیا قواعد و اصولی دارد یا میتوان هر طور که خواست برداشت کرد؟

وی با بیان اینکه برخی حوادث تاریخی از این نظر مانند متون مقدس و متون عرفانی است، گفت: اصل این موضوع قابل پذیرش است و اگر به متون دینی و عرفانی نگاه کنید در طول زمان برداشتهای مختلفی از آنها شده است. این متون قابلیت برداشتهای مختلف را دارند ولی دارای چارچوب و قواعدی است.این متون مانند مواد معدنی است که انسان به مرور زمان که دانشش بیشتر می شود برداشتهای بیشتری نسبت به این موضوعات پیدا می کند این موضوع دقیقا در مورد متون هم صدق می کند.

حجت الاسلام مهریزی تشریح کرد: واقع تاریخی هم از همان سنخ متن مقدس است.اگر ما در ادبیات دینی مان می بینیم که پیامبر و امامان پیش از امام حسین(ع) به گونه های مختلف از این واقعه خبر دادند نشان دهنده این است که این واقعه فقط فیزیکی و مادی نیست و لذا سرمایه گذاری های قدسی برای آن شده است بنابراین ما مجاز هستیم که برداشتهای مختلفی از متن داشته باشیم.

وی در ادامه از قواعد و شرایط برداشت از واقعه عاشورا سخن گفت و اظهار کرد: برداشتهای ما تا آنجا مجاز است که با مستندات مسلم تاریخی مغایرت نداشته باشد و با اصول و قواعدی که این واقعه در آن شکل گرفته ناسازگار نباشد.

در ادامه همایش دکتر محمد تقی فخلعی از رویکردها به واقعه عاشورا سخن گفت: این رویکرد مبتنی بر چند مولفه اساسی است.یکی از آنها اسطوره سازی است و گاه فراتر از آن می رفت و به داستان سرایی منجر می شد.کسانی که مروج این رویکرد بودند بنا بر مصلحت اندیشی گاه دروغ هایی می ساختند که اصلا ریشه تاریخی نداشته است و برای اینکه بتواند احساس عزادارن را تحریک کنند ناگزیر به این داستان سرایی ها روی می آوردند.

وی در ادامه افزود:در این رویکرد(رویکرد عاطفی)اصرار بر تکرار ناپذیری حادثه عاشورا است و گفته می شود حادثه عاشورا بر اساس برنامه ریزی و مدیریت الهی بوده و این موضوع مسبوق به علم امام است که همه چیز را می دانسته اند،همانطور که در علم کلام گفته می شود و از این رویکرد این نتیجه گرفته می شود که حادثه عاشورا نمی تواند سرمشق افراد قرار بگیرد و ما باید بر گریستن بر ایشان قلب خود را تلطیف کنیم. اگر در این گفتمان دنبال درس گرفتن هم باشیم می توانیم نتیجه های اخلاقی و معنوی بگیریم ولی به عنوان سرمشق زندگی نمیتوانیم به آن نگاه کنیم.

دکتر فخلعی ضمن معرفی رویکرد حماسی بیان کرد:گفته میشود که تنها فایده این رویکرد این بود که منجر به انقلاب 57 شد که این اغراق است و قبلا در نهضت هایی مانند مشروطه و صنعت نفت تاثیر آن را مشاهده می کنیم.

وی تشریح کرد: از این رویکرد این خوانش ها برداشت می شود: اول اینکه حرکت امام صرفا یک اعتراض و امتناع بود و ایشان تحت هیچ شرایطی نمی خواست تن به بیعت یزید بدهد و چیزی بیش تر از این نبود. دوم اینکه،امام با علم غیب می دانست که در مسیری قرار گرفته که فرجامی جز شهادت در انتظار ایشان نیست شهادت مقصد نهایی ایشان بود در این خوانش شهادت به عنوان هدف نهایی مطرح می شود.سومین خوانش این است که امام حسین(ع)هرگز بنا نداشت تشکیل حکومت بدهد و به شهادت برسد.ایشان صرفا مکه و مدینه را ترک کردند چون نمی خواستند حرمت مکه شکسته شود. این با منطقی که می گوید که امام می خواستند به شهادت برسند تناقض دارد.

باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد: مینا شهابی