به گزارش باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد؛ نشست "سهم من از شهر" با موضوع بررسی جنسیت و فضاهای شهری، با حضور دکتر نعمت‌الله فاضلی، انسان شناس و دانشیار پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و به همت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، در روز دوشنبه 12 آذرماه 1397 برگزار گردید.
دکتر فاضلی در این نشست به تشریح مبحث ارتباط جنسیت با فضاهای شهری و کلان شهری در ایران معاصر پرداخت و گفت: من مسئله جنسیت و شهر را با بیان چند واقعیت ساده، صورت‌بندی می‌کنم. اول اینکه مهمترین و بارزترین ویژگی جامعه معاصر، شهری شدن و شهری بودن است. در حدود سالهای 1800 میلادی یعنی 218 سال پیش تنها 5 درصد کره زمین شهرنشین بودند و در ایران نیز همینطور بود. در ایران در سال 1300، کمتر از 10 میلیون از جمعیت را شهرنشینان تشکیل می‌دادند که تا الان تقریبا 10 برابر شده است. در آن زمان کمتر از 15 درصد جمعیت، شهرنشین بودند و الان بیش از 75 درصد. در سال 1360 بیش از نیمی از جمعیت ایران شهرنشین شده بودند و از سال 1370 جامعه ایران از شهری به کلان شهری شروع به تغییر کرد. یعنی در کمتر از 100 سال جامعه ایران از جامعه ایلی به روستایی و از روستایی به شهری و سپس کلان شهری تغییر شکل داد که این یک انقلاب محسوب می‌شود.
وی در ادامه تصریح کرد: همین انقلاب شهری و کلان شهری پایه و اساس سایر تغییرات در زندگی ما شد از دین گرفته تا ساختارها، عواطف و احساسات، باورها، بینش‌ها، سبک زندگی و تجربه های زیسته همگی دگرگون شد و تا این لحظه حتی به اندازه قطره ای از این اقیانوس تغییرات شهری مورد توصیف و تحلیل قرار نگرفته است.
دکتر فاضلی به عنصر شتاب به عنوان یکی دیگر از ویژگی‌های جامعه شهری معاصر اشاره کرد و گفت: شتاب باعث شده است که مردم به یک سردرگمی در کلان شهر دچار شوند و در تحلیل‌ها نمی‌گنجد چه اتفاقی افتاد که فرهنگی که هزاران سال شکل گرفت به سرعت فروپاشید. ما به اشتباه برای تبیین تغییرات شهری و کلان شهری، خود را به حوزه سیاسی محدود کرده ایم اما زندگی روزمره مردم در خیابان‌ها و فضاهای شهری، واقعیت اعلاست. زندگی مردم تابع فضایی است که در آن زندگی می‌کنند فضا یک محفظه خالی نیست بلکه انباشته از معناست که زشتی، زیبایی، زمان، جغرافیا، تاریخ، انسانیت و غیرانسانیت و همه چیز را در خود جای داده است.
دکتر فاضلی سپس وارد مقوله جنسیت در فضاهای شهری شد و عنوان کرد: یکی از مهمترین فرآیندهای تحول در جامعه معاصر ما تحول جنسیتی است. وقتی سخن از انسان به میان می‌آید یکی از مهمترین ارکان انسان بودن، جنسیت است. جنسیت را نمی‌توان به مذکر و موثت بودن تقلیل داد؛ وقتی صحبت از جنسیت می‌کنیم یعنی مجموعه‌ای از آیین‌ها، تاریخ‌ها، ایدئولوژی‌ها، عرف‌ها، روال‌ها و رویدادهای جمعی که ظرفش فیزیولوژی ماست.
وی در این خصوص ادامه داد: هرگونه سازمان اجتماعی، تابع تصورات زنانگی و مردانگی شکل می‌گیرد و جنسیت یعنی کل زندگی و هسته اصلی تعیین کننده زندگی. وقتی می‌خواهیم عدالت، انسانیت، آزادی و هرچیزی را در درون شهر اندازه بگیریم باید آن را در مواجهه با مقوله جنسیت بسنجیم. باید ببینیم یک جامعه به چه مقدار به زنان و مردانش میدان می‌دهند تا آنها احساس غرور مدنی و عزت نفس کنند نه احساس حقارت و تبعیض. مهم این است که قانونی که اجرا می‌شود چه فرصت هایی به شهروندان می‌دهد یا از آنها دریغ می‌کند. جنسیت مقوله ای برای فهم‌پذیر کردن مسائل مختلف است. یک مفهوم رهایی بخش و انتقادی برای زدودن ظلم و ستم و سرکوب که به اسم عدالت و اخلاق برقرار می‌شود.
دکتر فاضلی یکی از مصادیق تحول جنسیتی را در شهر و کلان شهر ایران معاصر، حضور زن در فضاهای شهری دانست و عنوان کرد: یکی از راه‌هایی که انسان‌ها می‌توانند فضاها را از آن خود کنند الصاق بدنها به فضاها است و زن‌ها امروز توانسته‌اند این کار را بکنند در حالیکه حتی تا زمان رضا شاه، حضور زن در فضای شهری با وجود یک مرد بود. امروز زنان بواسطه همین حضور در شهر توانسته‌اند حالت زنانه‌تری را نسبت به گذشته به محیط شهری بدهند و معنای شهر را تغییر دهند.
وی افزود: کاری که شهر برای جنسیت می‌کند دستکاری در جزئیات است یعنی نه تنها نقش‌های جنسیتی را تغییر می‌دهد بلکه اصل معنای جنسیت را هم دگرگون می‌کند. در اینجا جنسیت عشایری و روستایی به جنسیت شهری و کلان شهری تبدیل شده است؛ یک مرد در شهر باید حدی از عدالت جنسیتی را بپذیرد و برای کارهایی که می‌کند در مقابل زن استدلال داشته باشد.
دکتر فاضلی در مورد تأثیر آگاهی به حقوق جنسیتی در شهر گفت: در شهر و کلان شهر، افراد از طریق فضاهای آموزشی، فراغتی و دیگر فضاهای گفتگویی، نسبت به مقوله جنسیت آگاهی و حساسیت پیدا می‌کنند. البته همین آگاهی سبب افزایش تنش‌ها می‌شود. در روستاها هنگام بروز مشکل، یک نفر سنگ زیرین آسیاب می‌شود اما شهر می‌گوید تو انسان هستی و باید از این آزادی‌ها و حقوق برخوردار شوی. جامعه زمانی می‌تواند اخلاقی زندگی کند که شعور جنسیتی هم وجود داشته باشد و بدون آن، این تنش‌ها وجود خواهد داشت.
دکتر فاضلی در انتها به این موضوع اشاره کرد که شهری شدن بهشتی برای زنان و مردان ایجاد کرده است. تغییری که واقعیت اعلای زندگی ماست و هیچ فردی نمی‌تواند این روند تغییر شهری و کلان شهری را متوقف کند. این فرآیندی است که مردم ما پیش خواهند برد. ما باید به این فرآیند آگاهی انتقادی داشته باشیم. لیکن این بحث ها بسط پیدا نکرده است و ما نیاز داریم در دانشگاه‌ها و رسانه‌ها از فرآیند تجربه جنسیت در شهر آَشنایی زدایی کنیم تا راهی پیدا کنیم برای زندگی عادلانه تر که امنیت انسانی در ابعاد روانی و فیزیکی، و آسایش و رفاه او ممکن شود. /
باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد: جمیلی
گزارش تصویری این نشست را در اینجا ببینید
{jcomments on}
