به مناسبت هفته پژوهش ،خبرنگارباشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد، گفتگویی با دکتر محمدرضا آهنچیان، استاد گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه و مدیر دفتر برنامه‌ریزی و توسعه آموزشی حوزه معاونت آموزشی دانشگاه فردوسی مشهدانجام داده است که محورهای آن شامل وضعیت پژوهش در دانشگاه فردوسی مشهد، رابطه پژوهش با آموزش و آسیب‌شناسی پژوهش در ایران، وظیفه دانشجو به‌منظور انجام پژوهش‌های کارآمدتر و مؤثرتر، و رابطه دانشگاه با واحدها و پارکهای علم و فناوری می‌باشد.
مشروح این گفتگو در ذیل درج‌شده است:
مدیر دفتر برنامه‌ریزی و توسعه آموزشی حوزه معاونت آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد در محور اول صحبت‌های خود اظهار نمود: در دانشگاه‌ها، دانشجویان پژوهش را در مفهوم عام خود و فارغ از اینکه به چه رشته‌ای تعلق دارند در قالب تمرین انجام می‌دهند و نقش دانشجو درواقع «کمک محقق» یا «کارآموز تحقیق» است. این امر خصوصاً در رشته‌های علوم اجتماعی که پژوهش‌ها با انسان سروکار داشته و جنبه مکانیکی ندارند پررنگ‌تر می‌شود. در دانشگاه فردوسی مشهد هم همین‌گونه است و البته این دانشگاه توانسته است در این زمینه موفق عمل کند. اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که دانشجو را به‌عنوان یک محقق حرفه‌ای در نظر بگیریم که می‌تواند مستقلاً کار پژوهشی انجام دهد. ما هر زمان دست دانشجو را رها کردیم و هدایتش نکردیم خطایی ایجاد شد. پژوهش در دانشگاه و بین دانشجویان نیازمند وجود یک رابطه حمایتی از سوی استاد به دانشجو است.
استاد گروه آموزشی علوم تربیتی دانشگاه در رابطه با محور دوم صحبت‌های خود اظهار کرد: پژوهش‌هایی که در دانشگاه تولید می‌شود مانند نیرویی هستند که در موتور تولیدشده است و آن چیزی که دانشگاه را پویا کرده و به حرکت درمی‌آورد یا به‌عبارت‌دیگر، نیروی موتور را به چرخ‌ها منتقل می‌کند، آموزش این پژوهش‌ها به دیگران است که ساده‌ترین راه آن، انتشار است. اگر آموزش نباشد پژوهش در درون خود زندانی می‌شود و پژوهش انجام می‌شود برای پژوهش، نه برای حل یک مسئله. حتی وقتی آموزش نباشد پژوهش‌های نظری یا بنیادین که به‌منظور توسعه مرزهای دانش انجام می‌گیرند نمی‌توانند به‌اندازه کافی موفق باشند.
امروز در ایران میزان استنادات حتی به مقاله‌های خوب بسیار پایین است و از همان تعداد هم اکثریت قریب به اتفاقشان برای تولید پژوهشی دیگر بودند. این یعنی رابطه پژوهش و آموزش دچار مشکل است و دستاوردهای پژوهش‌ها به‌خوبی به جامعه تزریق نمی‌شود. از طرفی در ایران تولید علم نداریم و واردکننده هستیم اما این ورود نیز با تأخیر صورت می‌گیرد درحالی‌که شرایط دنیای امروز این تأخیر را جایز نمی‌داند. نظام پژوهش در ایران طوری تعریف‌نشده است که پژوهشگر در اندیشه آموزش‌یافته‌ها و دستاوردهایش باشد و کارش را صرفاً برای انجام آن و شاید حتی برای اخذ مدرک انجام می‌دهد.
محور سوم صحبت‌های دکتر آهنچیان در رابطه با وظیفه دانشجویان برای انجام پژوهش‌های کارآمدتر و مؤثر در جامعه بود: دانشجو به‌عنوان یک پژوهشگر باید از ابتدای شروع پژوهش به آموزش آن‌هم بیندیشد و آن را طوری تهیه کند که دارای یک خلاصه مدیریتی، گزارش‌های پیوست و پیشنهاد‌های کاربردی و عملی باشد. دانشجو باید از انجام پژوهش‌های کلیشه‌ای و دور از واقعیات زندگی پرهیز کند. آموزش به‌غیراز انتشار، از طریق برگزاری کنفرانسها، میزگردها و سمینارهایی برای انتقال‌یافته‌ها نیز صورت می‌گیرد.
وی در محور آخر صحبت‌های خود که پیرامون ارتباط دانشگاه با واحدها و پارکهای علم و فناوری بود، گفت: مانَک‌های علم و فناوری در کنار دانشگاه‌ها برای تبدیل دانش به ثروت ایجاد شدند. این اقدام روی کاغذ درست طراحی‌شده بود اما در عمل مشکلاتی ایجاد شد. این مانَک‌ها، فضا و امکاناتی را در اختیار دانش‌آموختگان قراردادند تا طرح خود را اجرایی کنند اما آمادگی لازم بین دانش‌آموختگان وجود نداشت جز تعداد معدودی از آن‌ها که در زمان تحصیل، دوره‌های کارورزی رفته و یا قبلاً وارد بازار کارشده و با این محیط آشنا بودند. این افراد اعتمادبه‌نفس بالاتری دارند، فضای بازار را بهتر می‌شناسند و نگران حضور در این فضا نیستند. برای دانشگاه‌ها بهتر بود که بتوانند مقدمات و الزامات پیوستن دانش‌آموخته‌ها را به پارکهای علم و فناوری فراهم کنند. این پارکها ظاهراً یک فضای بسته‌اند اما در آن‌طرفش فضای بازار و دنیای وسیعی از ارتباطات، مناسبات و شبکه‌های اقتصاد-اجتماعی است. کسی که آنجا می‌رود باید بازار شناس، شبکه شناس و حتی شاید بازاریاب خوبی باشد و همچنین باید دارای یک نگاه و رویکرد اقتصادی نسبت به پدیده‌های دانش خودش باشد که البته این کار آسانی نیست و دانشگاه‌ها باید در این زمینه کار کنند.
در دانشگاه فردوسی مشهد شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشدی هستند که کار پارکها را انجام می‌دهند و دانش‌آموختگان ازنظر فیزیکی و روانی به محل استقرار آن‌ها نزدیک هستند و ارتباط این شرکت‌ها و مراکز با دانشگاه بیشتر از پارک ها است به همین دلیل استقبال بیشتری از آن‌ها صورت گرفته است. بااین‌وجود به‌طورکلی دانشگاه‌ها با پارک های علم و فناوری پیوند قوی برقرار نکرده‌اند و امیدواریم هم دانشگاه و هم پارک برای برقراری این ارتباط تلاش بیشتری نمایند.
لازم به ذکر است دکتر آهنچیان نمایشگاه هفته پژوهش و فناوری را که امسال به میزبانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد تحرک خوبی در حوزه پژوهش دانست و آن را گامی برای عملیاتی کردن پژوهش و ایجاد اشتیاق بین پژوهشگران برای عرضه دانش خود قلمداد کرد.
باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد : فاطمه کمیلی
نوشتن دیدگاه