عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی گفت: علوم دینی و علوم متجدد با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. این چالش‌ها مواجهۀ صحیح روحانیون و دانشمندان علوم تجربی را مشکل کرده‌اند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد، اولین نشست از سلسله‌نشست‌های مواجهۀ علم دینی و علم متجدد به‌همت بسیج دانشجویی دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی با همکاری انجمن علمی فلسفه در تاریخ یکشنبه 28 آذرماه 1400 برگزار شد.
محمدحسن وکیلی در این نشست اظهار کرد: در زمان حکومت اسلامی پس از انقلاب اسلامی ایران حجم انبوهی از مسائل سرازیر شد که برای حل این مسائل دو دیدگاه کمک گرفتن از خرد بشری و استفاده از علوم دینی مطرح شد.
وی ادامه داد: منابع دینی مخازن طلا هستند که باید علوم اسلامی را از آن‌ها استخراج کرد. اندیشمندان، علوم دینی و علوم نوین را با یکدیگر مقایسه کرده و به اصلاح آن می‌پردازند.
نویسندۀ کتاب «علم دینی؛ از چیستی تا چگونگی» درخصوص علوم دینی تصریح کرد: علم دینی علمی است که از دین استفاده حداکثری و در حد توان کرده است. علم دینی باید در کنار دیگر منابع معرفتی قرار گیرد، تحول پیدا کند و در نهایت علم دینی نامیده شود. برای کنار هم قرار دادن علم دینی و علم نوین استفاده از علم کلامی صحیح نیست، بلکه در این زمینه باید از نظرات و سخنان یک فقیه بهره‌مند شد.
وی افزود: برای استفاده از علم دینی باید از علوم دینی در زمان پیامبر(ص) بهره برد و علوم دینی که به دست ما رسیده است برای چنین مسئله‌ای قابل قبول نیست. علوم دینی خودبه‌خود علوم غربی را نقض می‌کنند و علوم غربی در تعارض با علم دین هستند.
سپس علی شفیعی بیان کرد: علم دینی در گذشته علم بوده است، اما اکنون به اسلامی‌سازی علوم بدل شده است. اندیشمندان، علم دینی را بر اساس برداشت خود به قلم آورده‌اند. در ایران علوم دینی مختلفی به کار گرفته می‌شوند که معطوف به اندیشمندان و عالمان ایرانی است. دغدغۀ علم دینی و علم متجدد در کشور ایران محصول تحولات علمی جهان پیرامون است. این تحولات، در ۲۰۰-۱۵۰ سال اخیر گسستی میان ما و جهان گذشته به‌وجود آورد و جهان کنونی را به جهانی نوین تبدیل کرد.
وی ادامه داد: افراد بسیار زیادی در طول تاریخ به‌دنبال حفظ و ادامه زیست اسلامی و زیست دینی جامعۀ خود در برابر تحولات عظیم این‌چنینی بودند. همچنین خواستار مقاومت در برابر عواملی بودند که باعث خدشه‌دار شدن زیست ایران و اسلام بود.
این مدرس حوزه درخصوص تعریف علم دینی گفت: علم دینی علمی است که در تولید آن استفاده حداکثری از میراث دینی شده و این استفاده‌ها تاثیر ژرف و معناداری در علوم دینی گذاشته باشد. قرآن، سنت اسلامی و جزوه شریعۀ عقلانی می‌گویند باید تمام کار‌ها را برعهده عقل انسان گذاشت، تا جایی که دیگر نتوان از قوۀ عقل به‌تنهایی استفاده کرد. در این‌جا صحبت از علوم دینی به میان خواهد آمد.
وی افزود: باید علومی همچون تفسیر، حدیث‌شناسی، عرفان اسلامی و غیره را عصری‌‌سازی کرد و از تجربیات نافرجام در این زمینه تجربه کسب کرد.
در ادامه علیرضا عابدی پس از تسلیت ایام دهه فاطمیه گفت: مراد از علم دینی مجموعۀ دانسته‌هایی است که از منابع دینی مانند قرآن در آن‌ها استفاده می‌شود. علم دینی ناظر بر علوم تجربی، انسانی و غیره است و با آن‌ها در تقابل نیست.
سپس محمدعلی وطن‌دوست عنوان کرد: علوم بشری اعم از این‌که تجربی یا انسانی باشند به دو صورت اندیشه اسلامی و تفکر غربی هستند. این دو علم در هر دو بستر رشد کرده‌اند. غرب در زمینه پیدایش و اثر علوم اسلامی تفکر مبنی بر نگاه سکولار دارد. سکولار همان جدایی دین از شاخه‌های اقتصادی، اجتماعی و... است. علوم تجربی و انسانی غیر از منبع عقلانی از آموزه‌های وحیانی هم استفاده کرده‌اند.
این عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه فردوسی بیان کرد: در پیدایش علوم اسلامی و انسانی، غرب فقط از قدرت عقل استفاده می‌کند، اما اندیشه اسلامی با تکیه بر عقل از آموزه‌های وحیانی هم کمک می‌گیرد. نگاه علم دینی به قسمت دوم آن است، یعنی تکامل و رشد روحی هم به صورت عقلانی و هم وحیانی انجام می‌شود. به نقل از آیت‌الله جوادی آملی، عقل و دین در مقابل یکدیگر نیستند. آنچه در مقابل عقل قرار می‌گیرد نقل است و نه وحی و دین. از دیدگاه شهید مطهری علم دینی علمی است که برای بشر مفید باشد.
وی افزود: علم گاهی به‌معنای عام و گاهی خاص به‌کار می‌رود. علم عام در غرب به‌معنای استفاده از حواس ظاهری است. علم خاص مانند علوم انسانی، تجربی و اسلامی، نظام و سیستمی است که از گزاره‌های علم حصولی بوجود آمده است. علم حصولی، مجموعه‌ای منظم از باید‌ها، نباید‌ها، هست‌ها و نیست‌ها است و هست‌ها و نیست‌ها، همان حکمت نظری هستند.
خبرنگار باشگاه خبرنگاران دانشگاه فردوسی مشهد: فاطمه‌زهرا تقریبی
دبیر کارگروه پوشش خبری: یگانه تقی‌زاده